Een patiënt met het Restless Legs syndroom heeft zich bij mij aangemeld. Hij en zijn huisarts zijn ten einde raad en dachten aan EMDR, maar voordat ik hem voor de intake ga zien, wil ik graag weten of jij weleens gehoord hebt van EMDR bij dit syndroom. Het beperkt hem nu zeer in zijn slaap en functioneren overdag.
Antwoord
Het gaat er bij EMDR om, zoals je weet, of je een logisch verband kunt vinden tussen de klachten en (herinneringen) aan gebeurtenissen. Als het bij deze patiënt een uiting is van algemene spanning die voortkomt uit stressvolle gebeurtenissen of omstandigheden, dan kun je die vinden door op de tijdslijn te zoeken naar gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan net voordat de klachten zijn begonnen. We noemen dat een casusconceptualisatie ‘links-om’, zoals je wellicht weet. Elke patiënt neemt nu eenmaal zijn eigen levensgeschiedenis mee. Echter, deze aandoening staat niet bekend als een die het gevolg is van beschadigende gebeurtenissen. De precieze oorzaak van dit rusteloze benen syndroom is namelijk onbekend. Wel bekend is dat de zenuwcellen die dopamine aanmaken hierbij een rol spelen. Dopamine is een neurotransmitter, een boodschapperstof die signalen van de ene zenuwcel naar de andere doorgeeft. Vandaar het vermoeden dat de symptomen van rusteloze benen veroorzaakt worden door een verstoring van het dopamine-systeem. Je kunt allicht eens onderzoeken of het opruimen van ellendige ervaringen in het leven van de patient (aangenomen dat die er zijn) de klachten (of de EMDR Magazine 9 | 52 last die de patiënt ervan ondervindt) in ieder geval wat kunnen verminderen. Baadt het niet, dan schaadt het niet. Laat je me weten hoe het afloopt?
Reactie (een jaar later)
Ik mailde je voordat ik deze man gesproken had. Ik kon dus toen ook nog niet bedenken welke zaken een rol zouden spelen. Het gaat om een man van in de 50, die aangeeft al van jongs af aan slecht te slapen. Hij zag er ook wel de voordelen van in om weinig te slapen. Zo kwam hij in de nacht vaak op goede ideeën voor gedichten of opdrachten. Hij had zich ooit laten onderzoeken bij een slaapcentrum en daar merkten de onderzoekers op dat hij zichzelf wakker hield. Hij gaf aan dat hij als kind besloten had om niet te slapen, maar nu is daar natuurlijk geen aanleiding meer voor. Zijn ouders hadden, zo gaf hij aan, een slecht huwelijk. Dat had hij vanaf ongeveer zijn zesde of zevende jaar al in de gaten. Er waren veel spanningen en ontladingen, zoals hij het noemde. Zijn ouders zijn ook een tijdje uit elkaar geweest. Op school was hij een ander kind dan de anderen: hij was geïnteresseerd in fossielen en stenen. Hier werd hij om gepest. Hij was obsessief in een aantal zaken, zoals op tijd opstaan en alles onder controle willen hebben. Hij duwde zichzelf, zo vertelde hij, in een keurslijf en had altijd het gevoel een rol te spelen. Hij voelde zich niet volledig zichzelf. Hij wilde, en wil alles nog steeds, onder controle houden. Mijn patiënt heeft veel beelden van zijn verleden, maar op die beelden zit, volgens hem, geen lading. Op een na: er is een film die iedere keer weer naar boven kwam en emotioneel was geladen. Hierop was te zien dat hij ‘s nachts stond te wachten met de hoop dat zijn moeder weer terug zou komen. Hij stond dan met zijn blote voeten op het koude zeil achter het gordijn (verticaal gestreept). De straat was donker en hij had het gevoel door de gordijnen opgeslokt te worden. Een auto stopte. Daar stopt de film. Het beeld was dat hij daar stond met die auto voor de deur. De NC was: ‘Ik ben machteloos’. Hij voelde ook geen grip op dit beeld. Het maakte hem boos en angstig. De SUD was 8, en de spanning voelde hij achter zijn ogen. De patiënt had na de oogbewegingen weinig associaties. Hierop heb ik als een interweave gevraagd of hij in het beeld naast dat jongetje kon gaan staan en hem wilde vragen wat hij nodig zou hebben. Dat vond hij prettig. Hij heeft toen een hand op de schouder van de kleine gelegd en dat stelde dat kleine jongetje gerust. Vervolgens heeft hij het kind in bed gelegd, waarna deze ging slapen. Hierop ging de SUD gelijk naar 0. De PC was: ‘Ik kan het aan’. De VOC werd 7. Het was een wat andere EMDRbehandeling dan ik gewend ben. Voor mijn patiënt is het belangrijkste dat hij de film nu afgemaakt heeft. Daardoor kan hij verder met zijn leven. Hij liet langzaam het verzet varen om te gaan slapen en had afstand genomen van de noodzaak wakker te blijven. De obsessie omtrent slapen was ook verminderd. Het slapen zelf was daardoor overigens niet gelijk verbeterd. De patiënt komt over als iemand die weinig emoties toont en weinig behoefte heeft aan andere mensen. Hij zet, zo vertelt hij, ‘emoties rationeel om in woorden’. De vraag of hij mogelijk een autisme-spectrumstoornis heeft, herkende hij. Hij wil daar echter geen verder onderzoek naar doen. Wel vindt hij het prettig om dit te kunnen bespreken. Er klinkt ook meer acceptatie naar hoe hij nu geworden is als persoon. Mogelijk hebben deze trekken van een mogelijke autisme-spectrumstoornis mij wat vreemd aan laten kijken naar de behandeling. Hij lijkt nu meer beredeneerd te zijn. Het belangrijkste echter is dat hij verder kan met zijn leven en dat hij minder obsessief bezig is met slapen. Of dit er uiteindelijk toe heeft geleid dat hij nu beter slaapt, weet ik niet. Maar ondanks het weinige aantal sessies dat ik met hem had (vijf), is er toch wat bereikt. Ik hoor graag je commentaar.
Antwoord
Dit is een mooie en helder beschreven casus. Je beschrijft dat hij de film in gedachten afmaakt. Een mooie interventie, die cognitive interweave. In het geval van unfinished business, waarbij je het gevoel hebt dat de patiënt een sterke behoefte heeft om zijn kleinere zelf iets aan te reiken zoals troost, een warme knuffel of een opmerking die een andere kijk op zijn werkelijkheid zou kunnen bewerkstelligen, vraag je: “Wat heeft dit kind nodig?”. En als dat kind dit graag wil hebben, dan kun je zeggen: “Geef het hem maar, doe maar net alsof.” Blijkbaar heeft dit hem geholpen.
Reactie
Ja, inderdaad. Voor deze patiënt was het voldoende dat hij het kind nu naar bed heeft gebracht. Er zijn geen andere zaken meer die met het slapen te maken hadden. Ook van de pestervaringen heeft hij geen beelden of filmpjes. Hij geeft aan dat hij dit naast zich heeft neergelegd.