Ik heb een vrouw van 20 jaar in EMDR-behandeling voor
de gevolgen van een verkrachting, die enkele jaren geleden
plaatsvond. Zij heeft er al die tijd niet over gesproken,
en heeft alles geblokt. Zij dacht onlangs haar dader
te hebben gezien, en dit lokte allerlei flashbacks uit. Ze
kreeg nachtmerries, waardoor zij niet meer kon inslapen
en zichzelf wakker hield door bovenmatig gebruik van
haar smartphone.
Vanwege uitputting heb ik slaapmedicatie geadviseerd.
Dit gebruikt ze nu, zij slaapt weer beter, is levendiger
en kan haar werk weer beter aan, waardoor het gevaar
van verdere uitputting is verdwenen. Overigens kan zij,
naast de herbelevingen, geen verdriet of andere emoties
voelen. Ze denkt wel verdrietig en boos te zijn, maar
voelt het niet. Zij zegt die gevoelens wel graag te willen
hebben.
Zij denkt dat EMDR werkt, omdat zij eerder als kind
EMDR gericht op pestervaringen heeft gehad. Nu mijn
vraag: zij kan letterlijk niet spreken over de verkrachting.
Dit heeft ze nooit gekund: tegen mij niet en tijdens de
EMDR ook niet. Haar spraak is uitgeschakeld. Zij wil wel
woorden geven, maar dit lukt haar niet.
Haar moeder is op de hoogte van wat er is gebeurd en
ze heeft alles geprobeerd: van het verhaal opschrijven,
tekeningen maken, tot woorden noemen waar zij alleen
maar ‘ja’ of ‘nee’ op hoefde te antwoorden, maar dit gaf
allemaal geen soelaas.
Zij heeft nu vier EMDR-sessies gehad. Ik heb haar uitgelegd
dat het fijne van EMDR onder andere is dat zij
maar even naar het naarste plaatje hoeft te gaan en dat
zij niet alles (of als dit nodig mocht zijn, helemaal niets)
hoeft te zeggen. Kortom: gewoon maar volgen wat er in
je opkomt.
Ik heb van alles gedaan, maar er komt gewoon steeds
niets op. Dat heb ik dan ook weer laten volgen. “Richt
je daar maar op”, etc. Stug doorgaan. Of: “Richt je op
het feit dat je niet kunt spreken.” Ze voelt dan wel iets
in haar hals- en keelgebied: “Richt je daar maar op.” Telkens
weer stug doorgegaan. Ook heb ik haar de aandacht
laten richten op andere lichamelijke sensaties
zoals rillingen. Ik heb haar natuurlijk ook het voorstel
gedaan om alles op te schrijven of te tekenen. Tijdens de
laatste sessie heb ik gericht gevraagd: “Is er iets extra’s
gebeurd, wat het extra naar maakt?” Ze antwoordde:
“Ja, meerdere dingen.” Ook gaf zij aan daar nooit, ja misschien
ooit, over te zullen spreken. Even zag ik verdriet.
Toen zei ik: “Richt je daar maar op”, etc. Ik heb echt goed
volgehouden. Wat nu?
Antwoord
Of ze er over wil of kan praten, is nu niet zo belangrijk.
Dat komt vanzelf wel als straks de SUD 0 is. De vraag
is of ze de hele herinnering aan die verkrachting tijdens
de EMDR wel in haar werkgeheugen houdt, en of ze
voldoende gemotiveerd is om, ondanks haar angst, dat
in ieder geval tijdens de sessie te doen? Kortom, of ze
bereid is aan het allerergste te denken? Hetzelfde geldt
voor de fantasie over wat er had kunnen gebeuren, wat
waarschijnlijk nog erger is. Het probleem is, dat als ze
dat vermijdt, er nooit veel zal gebeuren. Als je zeker weet
dat ze dat wil en ook doet, dan moet het lukken. Voor alle
zekerheid: gebruik je wel oogbewegingen (geen tikjes)?
De werkgeheugenbelasting moet natuurlijk ook maximaal
zijn.
Ik heb je vraag overigens nog voorgelegd aan mijn collega
Iva Bicanic van het Psychotraumacentrum in Utrecht.
Zij is een expert op het gebied van seksueel geweld.
Zij schreef:“Ik ken het wegvallen van taal na heftige
acute stress, doordat het gebied van Broca zou zijn uitgeschakeld.
Na traumagerichte behandeling wordt dat
gebied weer geactiveerd, zo blijkt uit onderzoek. Ik denk
zelf dat die man haar gedwongen heeft tot orale seks,
vandaar wellicht de spanning in het keel/halsgebied en
het niet kunnen spreken en de rilling (door walging). En
misschien dacht ze dat ze zou stikken en heeft ze doodsangst
doorstaan.
Volgens mij doet de therapeut het goed. Stug doorgaan.
Ik heb een advies: vraag aan de patiënt of ze dit (seksueel
misbruik) ooit eerder (of later) heeft meegemaakt
door iemand anders. Het zou heel goed kunnen dat het
antwoord positief is. En dan op DIE plaatjes natuurlijk
ook EMDR doen.”
Reactie
Dank je. Ik ging en ga er ook van uit dat het nu eenmaal
zo is dat zij niets kan zeggen, en ik heb haar gezegd dat
ze gewoon maar moet volgen wat er in haar hoofd gebeurt.
En ook dat dat dan helemaal oké is. Ze kan wel
naar het plaatje kijken en het volgens mij in haar werkgeheugen
houden. Ik zal hier nog eens extra op letten
en checken.
Een fantasie over wat er ook had kunnen gebeuren, heb
ik ook gecheckt. Het antwoord was “nee”. Maar ik ga het
wel in mijn achterhoofd houden om dit nog te checken,
als ik denk dat daar nog iets zou kunnen zitten.
Ze wil echt hieraan werken, er echt naar kijken, ze zou
erover willen kunnen praten, “maar het lukt gewoon
niet”, zegt ze. Alhoewel…naast niet kunnen spreken, wil
ze ook een aantal dingen die gebeurd zijn, niet en misschien
nooit, aan iemand vertellen. Daar was ze nogal
expliciet in. Ik heb haar informatie gegeven over het belang
om dit wel, en alleen hier bij mij, op te laten komen
en er in ieder geval naar te kijken. Het gaat er nu om dat
ik dat gezegd heb, en nu dus maar verder het proces
volgen.
Ik gebruik altijd oogbewegingen, tenzij dit echt niet kan
vanwege lichamelijke redenen zoals oogafwijking, of
tenzij iemand niet in het proces kan komen en teveel gericht
is op het ‘hier en nu’, op mij en op ‘of het wel goed
gaat’: dan begin ik met tikjes en ga later over op oogbewegingen.
Dit vind ik trouwens een hele goede manier
en een goed uitgangspunt voor mijn keuze om soms wel
met tikjes te werken. Overigens, bij haar gebruik ik tikjes
want oogbewegingen lukt niet vanwege haar hoofdpijn
en het feit dat ze gelijk duizelig wordt. Ze komt dan helemaal
niet in het proces. De laatste keer ben ik erbij gaan
tappen voor extra afleiding. Ik ga toch wel een keer oogbewegingen
gebruiken, mocht het allemaal niet vlotten.
Gewoon maar alles proberen.
Antwoord
Klinkt allemaal erg goed. Een ding: ik zou echt oogbewegingen
doen. Hoofdpijn en duizeligheid zijn op zich bijzonder
in dit geval en het zouden best eens ‘normale’ associaties
kunnen zijn…: er dus gewoon doorheen gaan.
Wie zegt dat traumatherapie perse geheel en al prettig
moet zijn? Maar het is wel effectief. Er is een kans dat dit
toch tot een doorbraakje leidt.
Reactie
Helaas! De patiënt gaf aan dat ze het te druk heeft en
ze denkt dat EMDR op dit moment niet bij haar past en
werkt. Met deze jonge vrouw is dus echt wel wat meer
aan de hand. Ik vind haar onder andere extreem vermijdend
in gevoelens en ze presenteert zich te strak en te
beheerst: dit is, denk ik, niet alleen een gevolg van ernstige
pestervaringen. Het was voortdurend al heel moeilijk
afspraken met haar te maken, omdat haar rooster
elke week wisselde en zij heel hard moest werken, en
in een intensieve procedure voor een bedrijfsopleidingsplek
zat. En ze had al de laatste keer gezegd dat ze zich
niet kon veroorloven om veel naar boven te halen (ofwel:
zij wilde niet teveel gaan voelen). Wel heb ik ter afronding
nog twee keer telefonisch contact met haar gehad.
Even samenvattend: Ik heb in totaal vier EMDR-sessies
kunnen doen. De vraag in hoeverre EMDR heeft geholpen,
naast medicatie, psycho-educatie en advies om
meer mensen in vertrouwen te gaan nemen, is niet te
beantwoorden. Gezien de toch positieve resultaten, vertrouw
ik erop dat de EMDR wel goed en positief is geweest,
ondanks dat de behandeling niet is afgemaakt. Zo
zijn er nu geen schuldgevoelens meer over het feit dat
zij met deze jongen een date had gemaakt. Zij is gezond
boos en ze zei dat als zij hem nog één keer tegenkomt,
zij regelt dat vrienden hem aanpakken. Zij is aan meer
mensen gaan vertellen over de verkrachting. Wat betreft
dit laatste: dit lijkt mij toch ook een heel mooi resultaat.
Immers, zij sprak er nooit met iemand over én ze kon
daadwerkelijk letterlijk niet over de verkrachting spreken.
Antwoord Fijn dat je toch veel hebt kunnen bereiken. Maar ik snap ook dat je niet helemaal tevreden bent omdat je het gevoel hebt dat je nog een draadje mist en niet - om welke reden dan ook - de onderste steen boven hebt kunnen krijgen. Leerzame ervaring in ieder geval, lijkt me.