Beantwoord door: Wieke Visser I
Ik heb een meisje van acht jaar in behandeling dat een ernstig
auto-ongeluk heeft meegemaakt, waar ze wonder boven
wonder ongeschonden uitgekomen is. Haar moeder zat
achter het stuur en het meisje is er met wat lichte verwondingen
vanaf gekomen, maar nu heeft ze last van herbelevingen
en nachtmerries. Daarnaast is ze nog erg angstig in
de auto. Het ongeluk gebeurde drie maanden geleden. Ik
zag haar samen met haar ouders voor de intake en merkte
dat haar moeder ook nog erg emotioneel werd, toen ze vertelde
over het ongeluk. Bij navraag bleek dat ze zelf ook
forse PTSS-klachten heeft.
Nu weet ik uit de voorinformatie dat deze moeder een erg
belaste voorgeschiedenis heeft, onder andere doordat zij is
opgegroeid in kindertehuizen. Ze wordt in de voorinformatie
van de huisarts beschreven als een getraumatiseerde
vrouw. Normaal gesproken zou ik een ouder die zelf PTSS
heeft naar aanleiding van de gebeurtenis, eerst zelf daarvoor
behandelen, maar nu durf ik dat eigenlijk niet aan. Zal
ik haar doorsturen naar een eigen therapeut, die ook haar
voorgeschiedenis kan meenemen in de behandeling? Wat
kun je me adviseren?
Antwoord
Inderdaad is het heel goed om een ouder met PTSS naar
aanleiding van dezelfde gebeurtenis, eerst te behandelen
met EMDR, voordat je het kind gaat behandelen. En
als het gaat om enkelvoudig trauma, dan kun je dat prima
zelf doen.
We weten dat het vreessysteem van een kind referentieel
werkt: om gevaar te detecteren kijkt het kind naar het
gezicht van de ouder of een andere beschikbare volwassene.
Als een ouder zelf met angst blijft reageren op een
situatie, in dit geval het autorijden, dan zal het kind zich
nooit veilig kunnen gaan voelen in die situatie.
Jij vraagt je af of je deze ouder wel kunt behandelen voor
haar PTSS met betrekking tot dit ongeluk, in verband met
de traumatisering vanuit haar jeugd. Ben je bang dat je
eerdere trauma’s ‘openmaakt’ met de EMDR over het
ongeluk? Of ben je bang dat ze de EMDR niet aankan,
omdat ze over onvoldoende emotieregulatievaardigheden
beschikt? Stel dat je haar zou verwijzen naar een
eigen behandeling, dan zou ook deze behandelaar beginnen
met behandelen van de PTSS ten gevolge van het
ongeluk. De stelregel is immers: ‘machteloosheid eerst’,
omdat de intrusies die bij een dergelijke traumatische
gebeurtenis horen, ernstig interfereren met het dagelijks
functioneren en bovendien betrekkelijk eenvoudig op te
lossen zijn.
Het lijkt me van belang dat je eerst met deze moeder in
gesprek gaat, haar uitlegt dat haar PTSS van invloed is op
de klachten van haar dochter en dat haar eigen PTSS ook
met EMDR te behandelen is. Uiteraard vraag je haar dan
of ze hiervoor behandeld wil worden.
Vervolgens bevraag je haar globaal over haar eerdere
traumatisering en de gevolgen daarvan. Maak daarbij
helder onderscheid tussen de PTSS ten gevolge van het
0ngeluk en haar eerdere traumatisering. Mocht nu blijken
dat er in haar voorgeschiedenis sprake is van onverwerkt
trauma, dat direct verbonden is aan dit ongeluk
(bijvoorbeeld een eerder ongeluk) en daarmee lading
geeft aan de actuele PTSS, dan kun je een eenvoudige
linksom-conceptualisatie maken. Als die directe link er
niet is, dan kun je deze PTSS gewoon zelf met het basisprotocol
behandelen. Je bespreekt met de moeder wat je
gaat doen en vraagt haar zelf een inschatting te maken
of ze het aankan, of wat er voor nodig is om het aan te
kunnen.
Reactie
Ik heb de moeder de uitleg gegeven die jij voorstelde,
en zij wilde inderdaad ook graag zelf behandeld worden
met EMDR voor haar PTSS ten gevolge van het ongeluk.
Ze heeft me globaal verteld wat haar geschiedenis is, en
voor haar zelf was het onderscheid tussen de klachten
als gevolg van het ongeluk en andere klachten duidelijk.
Ze dacht EMDR wel aan te kunnen, als haar man erbij zou
kunnen zijn. Dat vond ik een prima idee, en een week later
hebben we de EMDR gedaan. Dat ging heel goed, en
zij was zeer opgelucht over het resultaat. De intrusies
verdwenen en de angst in de auto verminderde sterk.
Nu is mijn tweede vraag of het verstandig is om deze
moeder aanwezig te laten zijn bij de EMDR van haar
dochter? Enerzijds denk ik dat het niet nodig is, omdat
een meisje van acht jaar goed in staat is om de EMDR
zonder ouders te doen, anderzijds kan ik me voorstellen
dat het voor deze moeder en haar dochter ook een
verbindende ervaring zou kunnen zijn. Wat zou jij doen?
Antwoord
Heel goed dat je zo hebt doorgepakt met de EMDR voor
de moeder. Mogelijk heeft dat ook meteen invloed op de
klachten van haar dochter. Ze krijgt nu immers van haar
moeder het signaal dat het veilig is in de auto.
Je tweede vraag is of je de moeder bij de EMDR-sessie
van haar dochter laat zijn of niet. Dit meisje zal zeker in
staat zijn om de behandeling alleen te doen, maar ik denk
inderdaad dat het een meerwaarde kan hebben om de
moeder erbij te betrekken. Het zal haar een gevoel van
competentie geven als ze haar dochter kan bijstaan in dit
proces, door erbij aanwezig te zijn. Zeker voor een moeder
met een beschadigd verleden kan dat een belangrijke
positieve uitwerking hebben. Kortom, het meemaken
van de behandeling zal zeker verbindend werken, omdat
het een gezamenlijke ervaring wordt.
Wel een reden om een ouder niet aanwezig te laten zijn
bij de EMDR-behandeling van een kind zou kunnen zijn
dat het kind het niet wil. Het kan zijn dat het gaat om een
zeer schaamtevolle ervaring van het kind. Als dat niet
het geval is, dan is het wel verstandig om uit te vragen
waarom het kind het niet wil, want ook in dat geval zou
er sprake kunnen zijn van een eenvoudig te behandelen
PTSS van de ouder. Kinderen hebben immers vaak de
neiging om hun ouders te beschermen.
Ook als de ouder aangeeft niet in staat te zijn om kalm en
ondersteunend aanwezig te zijn bij de behandeling van
het kind, kan dat een reden zijn om de ouder er niet bij te
hebben in de kamer. Eventueel zou je bij deze ouder nog
een Resource Development and Installation(RDI)-procedure
kunnen toepassen om het toch mogelijk te maken
aanwezig te zijn bij de behandeling van haar kind, als je
denkt dat dit van belang is voor de behandeling.
Reactie
Ik heb de behandeling inmiddels gedaan met de moeder
erbij. De SUD van het meisje was inderdaad al een
eind gezakt. De behandeling ging super. Voor moeder en
dochter was het inderdaad een verbindende ervaring.
Binnenkort gaat het gezinmet de auto op vakantie en ze
hebben er zin in!