Pieter is net 4 jaar oud. Zijn halfzus van 11 jaar heeft door
een ongeluk een dwarslaesie opgelopen. Pieter is nu heel
angstig voor zijn zus. Hij wil haar liever niet zien, niet spreken
en ook niet op Skype zien. Als hij met zijn ouders in het
ziekenhuis gaat kijken, kruipt hij achter zijn moeder en is hij
slechts heel soms met een kiekeboe-spelletje te verleiden
tot contact met zijn zus. Thuis reageert hij niet als het over
zijn zus gaat; het is niet bespreekbaar.
Hij is nog niet heel taalvaardig. Ik heb hem nu twee keer
gezien, en in spel heeft hij kort benoemd dat zijn zus in het
ziekenhuis is en in een rolstoel zit. Verder zwijgt hij over
dit onderwerp. Ik merk dat hij sociaal-emotioneel nog erg
jong is.
Hij heeft naast deze heftige gebeurtenis ook de scheiding
van zijn ouders meegemaakt, daarnaast de depressie en
burn-out van zijn moeder, met wie hij ook een tijd in een
opvanghuis heeft gezeten, omdat ze geen huis hadden. Nu
hebben ze gelukkig een eigen plek en is er meer rust.
Ik heb de ouders nu gevraagd een verhaal te schrijven, om
EMDR te gaan proberen over het ongeluk van de zus van
Pieter. Ik weet echter niet of Pieter hiervoor teveel gesloten
is en het verhaal misschien niet toe zal laten. Verder weet
ik niet precies wat nu het target moet zijn: toen hij zijn zus
voor het eerst weer zag of toen hij hoorde van het ongeluk?
Wat denk jij? Alvast hartelijk dank voor het meedenken!
Dit schrijven de ouders aan mij (ze zijn gescheiden, daarom
zijn het twee verhalen):
Vader:“Op een dag in een weekend was Pieter bij mij en
kreeg ik een telefoontje uit Spanje, waarin we werden medegedeeld
dat mijn dochter een zwaar ongeluk had gehad.
Daarop ben ik zelf heel boos geworden en in tranen uitgebarsten.
Pieter is hiervan geschrokken en hij begon zelf ook
te huilen. Ik denk dat hij dacht dat ik boos op hem was, wat
dus niet het geval was. Vervolgens heb ik hem de situatie
uitgelegd, en heb toen zijn moeder gebeld en gezegd wat er
gebeurd was. Vervolgens heeft zij hem opgehaald en is hij
bij haar gebleven. In de weekenden daarop is Pieter maar
kort bij mij geweest wegens deze gebeurtenis. Toen mijn
dochter uit Spanje terugkwam, is haar moeder met Pieter
dezelfde dag naar het ziekenhuis gekomen. Daar heeft Pieter
haar in het bed aangetroffen. Het was een in- en uitlopen
van artsen in blauwe pakken met maskers, omdat voor
een besmettelijke bacterie werd gevreesd. Daarna is hij nog
een paar keer in het ziekenhuis geweest. Onze dochter wil
graag haar broertje zien, maar het leek ons momenteel niet
goed voor hem. Verder merk ik de laatste tijd dat hij aanhankelijk
is en graag bij me is.”
Moeder:“Ik heb het nieuws over onze dochter nog eens
herhaald, nadat Pieter het nieuws van zijn vader te horen
kreeg. Wij zaten samen op de bank, en ik vertelde hem
over het ongeluk en dat zijn zus niet meer kon lopen. Hij
reageerde daarop en zei: ‘Ze ligt in ziekenhuis, motor heeft
pijn gedaan.’ Dus het was hem wel duidelijk wat er was gebeurd.
Toen we samen naar het ziekenhuis reden, heb ik het
hem allemaal nog eens uitgelegd. Ik weet niet meer hoe hij
hierop heeft gereageerd.
Eenmaal binnen hield hij zoals altijd mijn hand vast en was
hij vrij rustig. Bij binnenkomst in de kamer van zijn zusje
werd hij erg aanhankelijk, bleef bij mij op schoot zitten. Hij
keek niet naar zijn zusje. Hij heeft de artsen in speciale pakken
naar binnen zien gaan, dat zou hem ook angstig kunnen
hebben gemaakt. Tijdens ons bezoek was er veel in- en
uitloop van artsen. Ook werd zijn zusje verschoond en dat
heeft hij allemaal gezien. Even ging het goed met hem en
had hij meer contact met zijn zusje, maar naarmate de tijd
verstreek, zag je dat hij moeite had met de omgeving. Zijn
vader heeft hem toen meegenomen naar beneden voor een
ijsje, dacht ik, om hem gerust te stellen en even weg van
alle onderzoeken en artsen te zijn. Eenmaal terug was hij
weer hangerig en wilde hij steeds naar huis. We zijn toen
gegaan. Ik vroeg nog of hij blij was om zijn zusje te zien,
maar hij reageerde daar niet op. Vanaf toen begon hij zich
af te sluiten voor vragen rondom zijn zusje. Hij zei ook dat
hij bang was voor haar, maar niet waarom. We zijn eigenlijk
op aandringen van mij een tweede keer op bezoek gegaan,
maar hij wilde eigenlijk niet gaan omdat hij bang was. Toen
besefte ik dat er toch meer speelde dan ik dacht. Het was
me duidelijk geworden dat Pieter dit niet aan kan. We zijn
daarna niet meer samen op bezoek geweest. Ik dacht: ‘Het
wordt dan misschien minder’, maar het werd juist erger. Hij
wilde niet met haar praten of op Skype komen. Ik heb uiteindelijk
contact gezocht met mijn huisarts, omdat het niet
beter werd.”
Antwoord
Dit lijkt me tamelijk simpel. Het gaat er (enkel) om wat er
in zijn hoofd zit. Dan hoef je alleen maar de herinnering
te activeren (zus, artsen in speciale pakken, niet meer
kunnen lopen, motorongeluk, alleen al die woorden: alles
waarvan je denkt dat het schokkend geweest kan zijn) en
dan te zorgen voor afleiding (tapping). Er is geen enkele
reden om te wachten of iets anders te doen. Zoiets is in
een uur behandeld. Niet wachten hoor!
Reactie
Echt? Dus ik hoef dan ook niet het gebeurde door de
ouders in een verhaal te laten vertellen via het peuterverhalen-
protocol?
Antwoord
Het gaat er altijd om het geheugenbestand te activeren
en daarna te desensitiseren door het aanbrengen van
werkgeheugenbelasting. De meest directe manier om
dat te doen is er simpelweg naar te vragen. Maar, inderdaad,
als dat helemaal niet lukt, kun je vragen dit de ouders
te laten doen met gebruik van de verhalenmethode.
Niet nodig, als het niet nodig is. Aan de slag ermee!
Reactie
Wow! Het heeft geweldig resultaat gehad! Het voelde als
een grote ‘hocus pocus-truc’;-). Ik ben tijdens de twee
sessies met poppetjes, aantikken en ‘handjeklap’ in de
weer gegaan, terwijl ik het gebeurde aan Pieter vertelde.
Zijn moeder mailde me daarna dit:
“Pieter heeft uit zichzelf aangegeven dat hij naar zijn
zus in het ziekenhuis wilde gaan. Ik heb hem voorbereid
op het bezoek. Het ging heel goed! Bij binnenkomst lag
ze nog in haar bed. Hij heeft haar gegroet en meteen
cadeautjes gegeven. Eenmaal in haar rolstoel, kwam
hij nog meer los. Hij heeft op haar schoot gezeten en
haar zelfs geduwd in haar rolstoel. Ze waren samen een
computerspel aan het spelen. Bij ons vertrek heeft hij
haar gekust en geknuffeld. We zijn allemaal erg blij dat
hij geen angst meer laat zien.”
Bedankt voor het meedenken!
Naschrift van Carlijn de Roos
Fantastisch resultaat. Een kind van vier heeft meestal al
een eigen representatie van de gebeurtenis, die gewoon
geactiveerd kan worden via het standaardprotocol met
de aanpassingen voor kleuters (K- en J-standaardprotocol).
Omdat kinderen van die leeftijd zelf geen feedback
kunnen geven op de EMDR-procedure en de associatieketens
meestal kort zijn, is het belangrijk om het EMDRprotocol
zo scherp mogelijk in te zetten. Dit verhoogt
namelijk de kans op activatie van alle bij de herinnering
betrokken modaliteiten en daarmee op een zo compleet
mogelijke desensitisatie van de herinnering. Dat geeft de
meeste kans op volledige klachtenreductie op korte, en
op lange termijn. De instructie is dan:
“Teken maar wat nu nog het allernaarst is. Wat voel je nu
als je naar de tekening kijkt (bang, boos verdrietig), hoe
naar is het om naar de tekening te kijken (SUD kan worden
aangeven met de handen: handen wijd is heel naar/
handen tegen elkaar is niet naar) en waar voel je dat nare
gevoel in je lijf?”
Daarna zet je de afleidende taak in. Omdat kleuters
meestal de oogbewegingen niet goed kunnen volgen,
kun je het best de ‘tapping’ inzetten, door hem op je handen
beurtelings links en rechts te laten trommelen. Regelmatig
vraag je wat er op komt. Het heeft de voorkeur
om de representatie van het kind zelf na te vragen.
Een andere methode is om dit te doen via de verhalenmethode
en de ouder, in plaats van zelf als behandelaar het
verhaal te vertellen. Ouders voelen namelijk goed aan
waar hun kind nog spanning voelt ten aanzien van de
gebeurtenis(sen). Bovendien gaan de ouders zich competenter
voelen als zij een actieve rol vervullen tijdens de
EMDR-behandeling, doordat zij hun kind kunnen ondersteunen
bij de verwerking. Mocht een 4-jarige toch zelf
niet kunnen aangeven wat nu nog het naarst is, dan kan
je – zoals Ad al adviseerde – de ouder vragen het verhaal
te vertellen met behulp van de verhalenmethode.