Ik behandel een jongen van zeven jaar. Zijn moeder is
drie maanden geleden door haar ex-partner vermoord.
De jongen was hiervan getuige, maar hij ontkent dat hij
iets heeft gezien. Hij heeft veel last van nachtmerries,
waarin hij achtervolgd wordt door bloederige monsters.
Ik heb hem nu één keer gesproken, alleen en samen met
zijn tante. Hij ontkent ook bij mij dat hij iets gezien heeft
van de moord of van zijn vermoorde moeder, terwijl hij
is aangetroffen in dezelfde kamer als zij. Vind je dat ik
genoegen kan nemen met zijn verhaal en aan de slag
kan gaan met de nachtmerries?
De jongen woont nu bij een zus van zijn moeder en haar
partner, want het is onbekend wie zijn eigen vader is.
Hij kwam zo vaak overstuur uit zijn bed dat hij nu op
een matrasje naast het bed van zijn tante en oom slaapt.
Overdag is hij moe en prikkelbaar. Hij is op school ook
heel geagiteerd, snel agressief en op zijn hoede. Hij kan
zich helemaal niet op zijn werk concentreren. Na drie
maanden zit daar nog geen positieve ontwikkeling in.
Mijn vraag is of ik toch nog verder moet doorvragen in
een paar sessies, waardoor ik hem beter kan leren kennen,
zodat hij wellicht wel gaat vertellen wat hij werkelijk
heeft gezien? Of benader je de bronnen van zijn
klachten beter door eerst mee te bewegen met zijn vermijding,
maar al wel zijn nachtmerries te behandelen?
Of bekrachtig je dan juist zijn ontkenning, waardoor hij
zijn echte verhaal helemaal niet meer gaat vertellen?
Antwoord
Ik snap je dilemma. Maar ik denk dat het niet zoveel zin
heeft om op dit moment te proberen het verhaal bij hem
los te peuteren. De kans dat hij het na een nadere kennismaking
toch nog gaat vertellen is niet zo groot, en je frustreert
hem mogelijk door hem niet te helpen met datgene
waar hij last van heeft. Ik zou dus gewoon beginnen met
EMDR op de nachtmerries.
Uit je beschrijving van zijn klachten maak ik op dat hij
zich vooral onveilig voelt, waardoor hij alert blijft en zijn
ontwikkeling stagneert. Ik ben wel benieuwd naar zijn
eventuele fantasieën over wat er zou kunnen gebeuren,
nu hij deze moord op zijn moeder heeft meegemaakt. Na
de EMDR op de nachtmerries zou je dat verder kunnen
verkennen.
Reactie
Ik ben de EMDR op de nachtmerries gaan doen. Dat
verliep positief. Hij zat tijdens de EMDR bij zijn tante op
schoot. Zij kon hem goed ondersteunen. Na drie sessies
waren de nachtmerriebeelden voldoende gedesensitiseerd,
en in de laatste twee sessies zag ik al een vrolijker
en meer levendig jongetje. Van zijn tante hoorde ik daarna
dat hij bijna geen nachtmerries meer heeft en dat hij
vrolijker en meer ontspannen is, ook op school. Omdat
hij nog niet in zijn eigen kamer durft te slapen, hebben
we daar een future template op gedaan. Die mislukte
omdat hij zich ging verzetten. Hij werd boos en dwars
toen we suggereerden dat hij wel weer in zijn eigen bed
kon gaan slapen. Daarna had hij ook thuis weer een terugval
in zijn gedrag, maar zijn nachtmerries namen niet
toe.
We hebben nu besloten dat hij voorlopig bij zijn tante op
de kamer kan blijven slapen, maar de vraag is: hoe nu
verder? Ik ben bang dat ik hem nog verder van streek
maak als ik nu ga vragen naar zijn fantasieën over wat er
zou kunnen gebeuren, zoals jij voorstelde.
Antwoord
Je hebt mooi werk gedaan met de nachtmerries! Dat is
een belangrijke ingreep want nu kan hij weer beter slapen,
en dat neemt een erg belangrijke belemmering in
zijn ontwikkeling weg. Het feit dat hij zich zo verzet tegen
het alleen slapen lijkt inderdaad iets te zeggen over
zijn gevoel van onveiligheid. Als hij zich onveilig blijft
Zevenjarige jongen met
nachtmerries was
getuige partnerdoding
Beantwoord door: Wieke Visser Illustratie: Charlotte Tasma
EMDR Magazine 14 | 62
voelen, zal hij zich nog steeds niet goed vrijuit kunnen
ontwikkelen. Nu is het dus wel zaak dat je met hem gaat
verkennen waar zijn gevoel van onveiligheid op gebaseerd
is. Zeker omdat hij nog klachten heeft, help je hem
niet door de bronnen van zijn klachten nu te laten rusten.
Je kunt hem rechtstreeks vragen naar zijn angsten en
hem eventueel voorleggen wat je weleens van andere
kinderen hebt gehoord. Bijvoorbeeld: “Een andere jongen
heeft mij weleens verteld dat hij bang was dat andere
vaders ook zomaar moeders kunnen vermoorden als
ze heel boos worden.” Je kunt zijn tante voorleggen of zij
inschat of hij makkelijker praat met of zonder haar erbij.
Als het niet duidelijk wordt wat de bron van zijn angst is,
kun je ook een flashforward op zijn rampfantasie doen.
Bij anticipatieangst is dat een geëigende interventie.
Reactie
Ik ben dit gesprek met hem aangegaan en, tot zowel
mijn als zijn tantes verbazing, ging hij ineens vertellen
over wat hij had gezien. Hij vertelde ook dat de moordenaar
van zijn moeder hem bedreigd had door iets te
roepen als: “Jou vermoord ik ook als jij je mond open
doet.” Het was een heel emotionele zitting, zowel voor
hem als voor zijn tante. We hebben besloten om nog diezelfde
week EMDR te starten op de beelden van de bedreiging
en die van de moord zelf. Het was dus niet
meer nodig om een flashforward toe te passen op
zijn anticipatieangst.
Nu, twee weken later, gaat
het veel beter met hem.
Hij is heel moe en slaapt
veel, maar hij is veel opgewekter
en begint op
school ook weer wat
leerstof op te pikken.
Pff, wel een heftige behandeling,
maar ik ben
trots op het resultaat.
Zijn tante is intussen
ook aan haar eigen
EMDR-behandeling
begonnen, want
zij ontdekte dat zij
zelf ook nog PTSSklachten
heeft. Deze
zijn waarschijnlijk
deels ontstaan door
de verhalen die zij nu
alsnog van haar neefje
hoorde.
Antwoord
Goed gedaan! Mooi dat je meteen hebt doorgepakt toen
het eenmaal duidelijk was waar zijn gevoel van onveiligheid
vandaan kwam. Het is inderdaad ook belangrijk om
goed te monitoren of er PTSS-klachten zijn bij de ouders/
verzorgers van een kind en daarvoor een eigen (EMDR-)
behandeling aan te bieden. Op veel kinder- en jeugdafdelingen
in GGZ-instellingen wordt ook aan ouders EMDR
aangeboden als hun PTSS een belemmerende factor is
in het ouderschap, tenzij het gaat om zodanig complexe
problematiek dat een eigen behandeling op een afdeling
voor volwassenen noodzakelijk is.
63 | EMDR Magazine 13
Supervisievraag